I. Bánh ngày tết

1. Bánh chưng

Tết bây giờ không hiếm của ngon vật lạ nhưng mang tính truyền thống và phổ biến nhất Việt Nam vẫn là chiếc Bánh Chưng xanh. Đó là sản phẩm có một không hai sáng tạo từ sự kết hợp giữa thành quả của nghề trồng trọt và chăn nuôi ở nước ta.
Bên cạnh hoa đào, hoa mai thì bánh chưng là tín hiệu mừng xuân. Nồi bánh chưng trên bếp lửa bập bùng trước lúc sang canh có mẹ hiền ngồi bên thật quen thuộc, gần gũi và thân thương, nó in sâu trong tâm khảm của người Việt Nam, là nỗi nhớ quê hương của những ai xa xứ sở, nơi chôn rau cắt rốn của mình, nơi mình sinh ra và lớn lên đến lúc trưỏng thành.

Bánh chưng không chỉ là món ăn cổ truyền của những ngày tết, mà theo các nhà y học thì tất cả các thành phần tạo nên chiếc bánh chưng đều là các vị thuốc dân gian: Gạo nếp mang tính ấm, gạo nếp chín nhừ trong thuỷ hoá có công năng kinh tỳ, trợ tiêu hoá; Thịt lợn chứa 16,5% protit: 21,55 lipid, ngoài ra trong thịt lợn còn chứa nhiều loại khoáng vi lượng và vitamin. Thịt lợn cung cấp một lượng calo đáng kể cho cơ thể (cứ 100g thịt lợn sẽ cung cấp cho ta 268 calo); Đậu xanh có vị ngọt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt và giải độc; Hành cũng có tác dụng hành khí, tiêu thực, hoạt huyết, giải được tà khí phong hàn. Hạt tiêu làm ấm tỳ vị, tiêu thực sát trùng; Lá rong có tác dụng tiêu độc, nhuận tràng, bình can, tiêu viêm thanh lọc được uế khí và trợ giúp hô hấp.
Bánh chưng không chỉ là món ăn dân tộc tuyệt vời mà còn là một thang thuốc thập toàn đại bổ.

2. Bánh gio

Ở các vùng quê Bắc Bộ, bánh trái ngày tết có nhiều loại đặc sắc, có hương vị rất riêng.
Quan trọng nhất là chế biến nước gio. Gio được đốt từ nhiều loại: rơm nếp, vỏ quả đỗ, cây vừng, quả xoan thành tàn trắng và được hoà với nước vôi có nồng độ thích hợp (nước vôi không đặc quá và cũng không loãng quá, nếu đặc quá thì bánh ăn nồng, còn loãng quá thì bánh không nhuyễn). Gạo nếp cái hoa vàng vo sạch để cho ráo nước rồi đem ngâm với nước gio vôi lắng trong chừng một đêm. Người ta dùng lá rong để gói. Tuỳ theo từng vùng người ta có thể gói bánh dài (to bằng quả chuối) hoặc vuông. Nước luộc bánh lên pha một phần nước gio vôi trong để tăng thêm độ nhuyễn. Bánh chín trong suốt và có màu xanh ngọc là đạt tiêu chuẩn.

II. Món ăn được chế biến từ thịt lợn

Tết nhà ai cũng có cỗ, tàn những món ăn vừa ngon lại vừa bổ. Con gà là đầu vị, từ gà luộc đến gà rán, gà nấu đông,... thứ đến là thịt lợn có thể tạo ra món ăn như giò lụa, chả quế, chân giò hầm… và còn bao nhiêu các món ăn ngon lành cũng không kém. Tuy nhiên, còn có các món ăn đơn giản hơn, mộc mạc hơn nhưng cũng rất ngon, có thể sánh vai ngang hàng cùng món ăn đã thành công thức của ngàn năm cổ tết, óc là món giò và món thịt nấu đông đều được chế biến từ thịt lợn.

1. Món giò xào

Giò thịt bởi vì nó được gói bằng thịt lợn, còn gọi là giò xào vì nó không phải luộc mà chỉ được xào chín trong lửa đun to.
Thịt lợn được lọc bổ xương đem thái nhỏ to bằng đầu đũa dài từ 3-4cm, cùng vôi mục nhĩ vừa phải cho thêm hương vị, tất cả được trộn đều rồi ướp với nước mắm ngon có độ nhạt vừa phải, để chừng khoảng 30 phút rồi đổ vào chảo xào chín, bắc ra để cho nguội. Lá chuối tươi đã rửa và lau sạch được trải ra rồi múc phần thịt xào vào gói thành chiếc giò như các loại giò khác lạt giang. Giò thịt hay giò xào này chưa ăn được ngay mà nó được kẹp chặt bằng hai thanh tre chắc có bản rộng gần bằng thân giò ở hai đầu, nó được treo lên và để chừng 2-3 ngày toàn bộ khối giò được đông cứng lại, lúc này có thể hạ giò xuống và cắt thành khoanh tuỳ theo độ dày mỏng để bày lên mâm cỗ tết. Ăn giòn không ngấy là đặc điểm của giò thịt, món ăn đáp ứng được khẩu vị các thành viên trong các gia đình Việt Nam trong ngày tết.

2. Món thịt lợn nấu đông

- Nguyên liệu: Thịt lợn 1000gam; Bì lợn 200gam; Nước mắm, muối, hạt tiêu.
- Cách làm: Thịt lợn rửa sạch, thía miếng mỏng vừa ăn, ướp với ít nước mắm, muối, hạt tiêu rồi đẻ cho ngấm một lát. Bì lợn cạo rửa sạch, thái miếng mỏng bằng đầu đũa, dài 2- 3 cm cho bì lợn vào 1,5 lít nước lạnh đun sôi, cho tiếp thịt lợn vào và đun lẫn. Khi sôi hớt sạch bọt, kéo nồi ra khỏi bếp để sôi âm ỉ khoảng 30 phút thêm ít mắm muối nhớ là đừng cho mặn vì nếu mặn thì thịt sẽ khó đông, khi thịt bì chín mềm và nước trên nồi còn sắp sắp, bắc ra để nguội cho đông đặc. Mỗi lần dọn mâm cỗ tết gia đình thịt đông được múc ra đĩa, chấm nước mắm ngon và ăn với dưa hành thật tuyệt diệu.

III. Trứng hấp cách thuỷ

- Nguyên liệu: Trứng vịt 2 quả; Giò sống 200 gam; Lạp sườn 1 chiếc; Nấm hương, mộc nhĩ 10 gam; Muối, hạt, tiêu, mì chính, nước mắm, bột đao, rượu trắng, mỡ nước (hoặc dầu), lá chuối (35x35cm), dưa chuột, cà rốt, rau thơm.
- Cách làm: Trứng chọn quả vỏ sáng, trứng vịt mới đẻ càng tốt. Rửa sạch trắng đập ra bát và quấy tan đều cho lòng đỏ và lòng trắng quyện vào nhau (không đánh xủi bọt), cho thêm một chút bột đao và rượu trắng vào để trứng có độ dai và thơm. Bắc chảo lên bếp và cho một lớp mỡ mỏng hoặc dầu, chảo nóng già thì trút trứng vào tráng mỏng như chiếc bánh đa. Mộc nhĩ, nấm hương ngâm mỡ, rửa sạch, cắt bỏ chân, vắt khô nước cánh nấm nào dầy thì lạng làm đôi. Nếu dùng lá chuối phải rửa sạch, trần qua nước nóng (hoặc hơ trên lửa) cho mềm lau khô.
Cách cuốn trứng và hấp theo thứ tự sau: Đặt trứng và khay hoặc thớt; Gián mỏng số giò lên trứng; Đặt mộc nhĩ, nấm hương lên trên lớp giò; Gián nốt số còn lại lên trên lớp mộc nhĩ và nấm hương; Cuối cùng đặt lạp sườn và cuốn tròn lại, nắn cho tròn đều; Sau đó dùng lá chuối gói kín bên ngoài (giống như cuốn giò nhỏ), dùng dây buộc nhiều vòng rồi đem hấp cách thuỷ khoảng 20- 30 phút, thỉnh thoảng dùng kim xăm không thấy nước hồng tiết ra là được.

Để trứng nguội, bỏ dây và lá, thái khoanh dày khoảng 0,7cm bày ra đĩa, trang trí thêm rau quả voà đĩa cho đẹp.
Nhìn đĩa trứng sẽ rất hấp dẫn bởi có màu vàng tươi của trứng, màu trắng hồng của giò, mùa đỏ của lạp sườn xen kẽ các vân cua mộc nhĩ, nấm hương. Mùi thơm của giò và nấm, vị vừa ăn giòn không bã, chấm nước mắm ngon với gia vị hạt tiêu ăn với cơm ngon thật tuyệt diệu.